BRUSSEL – Het aantal 12- tot 18-jarigen dat na een jeugddelict twee weken in een gesloten instelling wordt geplaatst en nadien thuis intensieve begeleiding krijgt, is in 2022 met 40% gestegen. Voor 299 jongeren werd kortverblijf in combinatie met een langdurig vervolgtraject opgelegd door de jeugdrechter, goed voor bijna één op de drie jongeren die aan een gemeenschapsinstelling wordt toegewezen na een jeugddelict.
Met kortverblijf hebben jeugdrechters de mogelijkheid om een duidelijk signaal te geven aan jongeren, zonder hen voor lange tijd van hun vrijheid te beroven. “Dat is belangrijk om kansen voor jongeren zo gaaf mogelijk te houden en ook hun directe omgeving te betrekken bij hun toekomst” zegt Niels Heselmans, woordvoerder van Opgroeien. “Uit wetenschappelijk onderzoek weten we dat een langdurig verblijf in een gesloten instelling heel wat negatieve effecten kan hebben op de verdere ontplooiing van jongeren. Daarom wordt er fors ingezet op alternatieven zoals gemeenschapsdienst of herstelbemiddeling.”
Opteren voor kortverblijf
Maar als jeugdrechters jongeren willen wijzen op hun plichten, zonder hen daarom voor enkele maanden aan een instelling toe te vertrouwen, dan kunnen zij ook opteren voor de formule kortverblijf.
Jongeren verblijven dan eerst 14 dagen in een gesloten instelling, waarbij volop wordt ingezet op de doorstart van een intensief traject samen met ouders of andere belangrijke personen.
De focus ligt dan vooral op het versterken van positieve elementen en doelen in hun leven en in hun omgeving. Daarnaast brengen hulpverleners ook risicofactoren die jongeren aanzetten om een delict te plegen in kaart en zorgen er samen met hun context voor dat die risicofactoren verkleinen.
School
Bij 299 jongeren opteerden jeugdrechters in 2022 voor een formule van kortverblijf in combinatie met intensieve begeleiding, een stijging van 40% tegenover het jaar voordien. “Voor 736 jongeren werd wel een langdurig traject in een gemeenschapsinstelling aangegaan” verduidelijkt Heselmans. “Het gaat dan voornamelijk om jongeren die een ernstig delict plegen of die recidief gedrag vertonen. Dat aantal steeg met 6% ten opzichte van 2021 en zit nu opnieuw op het niveau van voor de coronapandemie. Ook bij jongeren die voor langere tijd in een gemeenschapsinstelling verblijven, staat herintegratie voorop. Vaak moeten we eerst uitzoeken hoe het traject van jongeren op school en thuis verloopt, want daar is niet altijd stabiliteit. Wanneer het mogelijk is, zetten we in op een deeltijdse terugkeer naar school waarbij jongeren enkele dagen op school en enkele dagen in de instelling les volgen. Ook dag- of weekendbezoeken thuis worden stelselmatig opgebouwd. Op die manier willen we bruggen bouwen met de buitenwereld en jongeren de nodige tools geven om buiten de muren van de instelling hun leven verder op te pikken op een positieve manier. Dat blijft een uitdaging, voor sommige jongeren met vallen en opstaan.”
Verontrusting
Het aantal langdurige begeleidingen in een gemeenschapsinstelling van jongeren omwille van een verontrustende situatie, daalt verder. “Die vorm van opvang zat in een uitdoofscenario omwille van het nieuwe jeugddelinquentiedecreet dat in maart 2023 volledig in voege trad” aldus Heselmans. “In de cijfers van vorig jaar zien we nog 55 jongeren die een langer traject aflegden in een gemeenschapsinstelling. Time-outs van twee weken blijven wel nog mogelijk. Daar zien we ook in 2022 na twee coronajaren opnieuw een stijging. In totaal werden 644 jongens en meisjes tussen 12 en 18 jaar voor 14 dagen aan een gesloten instelling toevertrouwd omdat de situatie thuis of in de leefgroep van hun jeugdhulpvoorziening tijdelijk onhoudbaar was. Al blijft het ook hier essentieel dat een gemeenschapsinstelling enkel een effectieve optie is als het geïntegreerd wordt in een breder ondersteuningsplan.”
Vlaams minister van Welzijn, Hilde Crevits: “De voorbije jaren hebben we gewerkt aan een toekomstgericht jeugddelinquentierecht, dat inzet op een individuele aanpak op maat. Het jeugddelinquentierecht beschikt ondertussen over een breed palet aan mogelijke maatregelen waar de jeugdrechter gebruik van kan maken, op basis van de ernst van het delict en op maat van de individuele jongere. Sinds maart kunnen jongeren die een ernstig delict pleegden langdurig opgevangen kunnen worden in een gemeenschapsinstelling. Voor andere jongeren kan een andere aanpak nuttig zijn, zo hebben we enkele weken geleden beslist om te starten met elektronische monitoring en de mogelijkheid van ‘kortverblijf’ decretaal verankerd. We hebben deze legislatuur sterk geïnvesteerd in zowel capaciteit als in begeleiding op maat. Als we willen blijven inzetten op herstel en positieve re-integratie, en het vermijden van recidive voorop blijven stellen, dan zal het jeugddelinquentierecht ook in de toekomst blijvende investeringen vragen.”
Vlaams minister van Justitie en Handhaving Zuhal Demir: “We zien dat in Vlaanderen steeds meer en meer jongeren de Rubicon oversteken en verder gaan dan kattenkwaad. Die plegers van zware jeugdcriminaliteit moeten we bij hun nekvel nemen en duidelijk maken: dit is geen normaal gedrag. Met het kortverblijf en intensief traject maken we hen wel duidelijk dat er ook een tweede kans is om opnieuw als normale jongeren mee te draaien in de maatschappij en dat we hen daar bij begeleiden. Maar wie echt niet horen wil, moet voelen.”
