KNOKKE – De levenloze lederschildpad die op 7 oktober 2023 op het strand van Knokke werd gevonden overleed een acuut maar onbekend trauma.

Op zaterdagochtend 7 oktober 2023 troffen wandelaars op het strand, ter hoogte van het Zwin Natuur
Park in Knokke, vlakbij de Nederlandse grens, een aangespoelde dode lederschildpad
(dermochelys coriacea) aan.

De lederschildpad is een exclusief mariene soort die enkel aan land komt om eieren te leggen. Het is de grootste schildpadsoort ter wereld (met een maximale lengte van 2,5 m).

Het onfortuinlijke dier van Knokke was 1,73 m lang en verkeerde reeds in staat van ontbinding. De
dood was wellicht enkele dagen voor het aanspoelen opgetreden.

Het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN), dat verantwoordelijk is voor de
organisatie van het onderzoek van beschermde mariene soorten, haalde het dier op bij de brandweer van Knokke nadat door de brandweer, in samenwerking met de technische dienst van de gemeente, van het strand was gehaald.

In de Noordzee?

De lederschildpad is een zogenaamde kosmopoliet wat betekent, dat de soort wereldwijd voorkomt. Hij
staat vooral bekend als een soort van warme zeeëner, maar het is enkel voor het leggen van de eieren dat stranden langs tropische en subtropische zeeën van belang zijn.

Buiten de legtijd worden lederschildpadden ook veel noordelijker (tot Alaska en Noorwegen) en zuidelijker (tot Zuid-Afrika en Nieuw-Zeeland) aangetroffen. In de ondiepe Noordzee komen ze slechts heel sporadisch voor, maar ze kunnen er zich wel voeden in periodes met erg veel kwallen.

Kwallen

Kwallen vormen een mogelijke verklaring voor het opduiken van de lederschildpad in de
zuidelijke Noordzee.

De voorbije weken verbleven met name veel zeepaddestoelen (rhizostoma pulmo) in onze wateren, een kwallensoort die op het menu van de lederschildpad staat en die bij ons haar piek in voorkomen kent in de maanden augustus tot oktober. Het is dus niet ondenkbaar, dat de lederschildpad van Knokke deze voedselbron volgde tot in de Noordzee.

Vier strandingen in België

In onze streken is de lederschildpad een grote zeldzaamheid. Jan Haelters (KBIN), coördinator van het
strandingennetwerk en zeezoogdierenexpert, geeft een overzicht: “In België zijn slechts drie eerdere
strandingen van de Lederschildpad bekend. Eerdere strandingen dateren uit 1988, 1998 en 2000. Verder
zijn er slechts enkele waarnemingen van levende Lederschildpadden in Belgische wateren bekend: één in
2018, twee in 2019 en één in 2020. Die laatste werd tussen Oostende en Middelkerke aangetroffen in de
netten van een garnaalvisser, en kon levend weer overboord worden gezet.”

Het lijkt erop dat het aantal gevallen in onze wateren toeneemt, maar met zo’n klein aantal is het
gevaarlijk om een dergelijke conclusie te trekken. Zo zijn het aantal potentiële waarnemers en de doorstroming van gegevens dankzij de grote digitale verbondenheid in onze huidige leefwereld immers ook sterk toegenomen. Een verband met de opwarming van het klimaat kan ook niet worden gemaakt met zo’n gering aantal waarnemingen.

Autopsie

De autopsie van de lederschildpad vond plaats op maandagvoormiddag 9 oktober aan de Faculteit
Diergeneeskunde van de Universiteit Gent, in een samenwerking tussen de universiteiten van Gent en
Luik.

Het ging om een vrouwtje van 247 kg ging. Restanten van zeepaddestoelen in de
slokdarm tonen aan, dat het dier aan het eten was toen het stierf. In de darm werd een klein stukje
plastic gevonden, maar de hoeveelheid was te beperkt om problemen te kunnen veroorzaken.

Het is goed gekend dat dieren die kwallen eten zich soms laten vangen, aan in het water zwevend plastic (dat verbazend sterk op kwallen kan lijken).

Alles lijkt erop dat de lederschildpad gezond was toen ze plots kwam te overlijden. Hoewel het dier geen
uitwendige tekenen van een acuut trauma vertoonde, werden inwendig talrijke bloeduitstortingen
vastgesteld. Dit duidt op een plotse dood als gevolg van een traumatische gebeurtenis, maar het blijft
onduidelijk wat de juiste oorzaak van dit trauma was.