ANTWERPEN/ZUTENDAAL/KUURNE – Dat de Belgische Radio Unie een boontje voor taal heeft, is onze lezers niet onbekend. Het voorbije weekend stond in Antwerpen, de finale van ‘De Schrijfwijzen 2025’ op het programma. Edward Vanhove, de winnaar van vorig jaar, ging voor B.R.U. op pad.

Op zaterdag 26 oktober 2024 vond in het muziekcentrum AMUZ te Antwerpen, de nationale finale van De Schrijfwijzen plaats. Het AMUZ kan worden omschreven als een eigentijds complex: een moderne concertzaal in het historische kader van de vroegere Sint-Augustinuskerk.

Voor het eerst in Antwerpen

Het was voor het eerst dat de nationale finale in de stad Antwerpen georganiseerd werd, na drie eerdere edities te Brussel: tweemaal in de KBR (de Koninklijke Bibliotheek) en eenmaal in de Marconistudio.

VRTNWS-journaliste Aurélie Boffé bracht een vlotte en heldere presentatie van de spelnamiddag. Zij legde inleidend uit dat het taalspel dat de naam De Schrijfwijzen draagt, dit jaar slechts kan bestaan dankzij de volle en enthousiaste samenwerking van de vzw Creatief Schrijven, de Vlaamse bibliotheken, de VRT, de Stad Antwerpen en Team Taaladvies.

De toren van babel

De Antwerpse schepen Nabilla Ait Daoud kreeg vervolgens het woord. In een treffend relaas legde zij parallellen bloot tussen enerzijds de representatie van het mythische bouwwerk de toren van Babel, door Pieter Bruegel de Oude, en anderzijds de meertaligheid die zich heden ten dage in Antwerpen manifesteert, met maar liefst honderdzesenzeventig (176) nationaliteiten. Waar er tijdens de bouw van de toren van Babel, ten gevolge van de meertaligheid, sprake was van een kwelling van God, wordt meertaligheid heden gekoesterd. De diversiteit is een van de aspecten die de wereldstad goeddoet; evenzogoed is en blijft het Nederlands de lijm die de stad samenhoudt. De personeelsleden van de zestien stedelijke bibliotheken beogen deze gedachte levendig te houden, te ondersteunen, en ervaren, dankzij hun enthousiasme, hun zin voor samenzijn, samenhang, een aandacht van het publiek die sterker is dan ooit tevoren.

Aurélie Boffé vervolgde met een toelichting over het ruimere geografische verhaal, waarin er maar liefst 112 Vlaamse bibliotheken betrokken zijn. Sommige bibliotheken hebben met elkaar samengewerkt om een gezamenlijk taalspel te organiseren. In totaal werd er aldus, op vrijdagavond 4 oktober 2024, in 75 verschillende bibliotheken de voorronde van De Schrijfwijzen gespeeld, waarbij er op nationaal vlak een aanwezigheidsaantal van 3.300 deelnemers werd genoteerd.

De lokale winnaar per bibliotheek werd tot finalisten gekwalificeerd. Van de 75 finalisten konden er uiteindelijk 70 voor deelname aan de finale present tekenen.

Ludo Permentier, voorzitter van de jury, vervolgde met de – inmiddels voor velen bekende – toelichtingen over de spelregels.

Het eigenlijke dictee (ronde 1)

De auteur van de dicteeopgaventekst was dit jaar Christophe Vekeman, schrijver, dichter, criticus, columnist en performer. Hij nam ook de taak van het voorlezen volledig op zich. Dit lukte hem eigenlijk bijzonder goed. In een rustig tempo, dat voor iedereen aangenaam was om te volgen, las hij zijn opgaventekst voor. “Het Nederlands is iets verrukkelijks!”, luidde de eerste zin – een blijk van waardering aan Remco Camperts roman uit 1961, Het leven is vurrukkulluk uit 1961. Een niet nader genoemde eegade besloot in samenspraak met haar man een bandeloos, de nacht vullend feest te bouwen omtrent de Nederlandse taal. Dit trekt algauw een groot aantal gasten van erg uiteenlopende herkomst aan.

Multiple choice – het langste woord (ronde 2 – ronde 3)

Aansluitend bij het dictee werd er, zoals het al sinds de eerste editie van De Schrijfwijzen gebruikelijk is, een spelronde gehouden waarin multiple choice en het vormen van een zo lang mogelijk woord centraal stonden. Via multiplechoicevragen konden de finalisten een lettersoep van twintig letters noteren.

Bij het vormen van woorden werd onder de finalisten heel wat creativiteit tentoongespreid: onder meer woorden als evangeliegids, gevangenistralies (!), leegstandsviering, dienstweigeren en dienstverslagen passeerden de revue. Een zeldzaam pompoensoepje werd niet aanvaard, om de eenvoudige reden dat er driemaal de niet-toegelaten letter O gebruikt was – een letter die bij correct oplossen van de multiplechoiceronde geen enkele keer de beoogde uitkomst vormde.

Het publiek mocht voor de gelegenheid meespelen met deze vorm een zo lang mogelijk woord-ronde. De voor fans van het fantasygenre bekende Minerva Cerridwen bevond zich onder het publiek en liet het fantasierijke woord vergistendenwaas optekenen. Juryvoorzitter Ludo Permentier merkte terecht op: “het is een woord waar u niet van zult slapen als u er een betekenis aan probeert toe te kennen”. Het toont allemaal maar aan tot hoeveel creativiteit zo’n spel met eigenlijk een bescheiden format kan leiden – in se bestaat het uit niet veel meer dan wat schuiven met letters die allemaal bij elkaar een woord kunnen vormen dat een lengte heeft van 18 à 22 letters.

Pauze met aansluitend slampoetrywedstrijd

Een pauze volgde: iedereen kon wat bekomen, een drankje nuttigen. Aansluitend bij de pauze werd er een knap verrassingsoptreden gegeven door Vanessa Daniëls, een Antwerpse acteur-schrijfster-performer die zich, dankzij een nog recente overwinning in een slampoetrywedstrijd, de slampoetrykampioene van Antwerpen mag noemen.

Foto Minerva Cerridwen

Vervolgens was er nog net ruimte voor één vrij gedicht: een finaliste kreeg de kans om – waremel op het podium, dat eventjes voor alle geënthousiasmeerden opengesteld was – een pakkend, persoonlijk gedicht voor te dragen.

Spellingbee (ronde 4)

De presentatrice gaf aan het eind van de pauze al aan, dat de correctie moeilijker dan ooit verlopen was, louter doordat, onder de toppers, iedereen elkaar op de hielen bleek te zitten. De eerste drie ronden bleken zeker geen verheldering te hebben gebracht inzake wie zich een jaar lang De Schrijfwijze zal mogen noemen.

Twee personen bleken elk 38 punten te hebben: Maarten Bogaert, winnaar van de voorronde te Erpe-Mere, en Joost Verheyen, winnaar van de voorronde te Heusden-Zolder en ook de nationale winnaar van de eerste editie.

Foto Edward Vanhove

Voor de finale spellingbee mochten er zich bij hen vijf personen vervoegen voor wie de derde plaats te bedelen was.

Na een testronde, met triviale woorden die zich lenen tot het testen van de geluidsinstallatie en de akoestiek – woorden als peperkoek, interessant en cultuurtempel – ging de echte spellingbee van start. Jammer genoeg overkwam Joost meteen bij het eerste woord een onvervalste slip of the tongue, een verspreking, wat in zulke spellingbees altijd tot onmiddellijke uitschakeling leidt. Dit bracht een bijzondere dynamiek teweeg op het podium: elke deelnemer wist wel dat om Joost te kunnen verslaan, de winnaar van ontelbare dictees, de Mathieu van der Poel van de spellingwereld, men bijzonder beslagen ten tonele moest komen … en nu zat de strijd er al op nog vóór die goed en wel van start gegaan was, alleszins nog vóór Joost met een moeilijk woord geconfronteerd werd. Want dat woord – longoedeem : daar lag het voor Joost níét aan. Joost beheerst dat. Zulke woorden kan hij nog spellen als men hem om halfvier ’s nachts uit een diepe slaap wakker schudt. Het betrof niet voor niets het ultieme begin van de finale spellingstrijd, waarin er eigenlijk nog amper moeilijke woorden verscholen zaten …

Zulke missers: dat zijn gebeurtenissen die bij het spel horen, net zoals in het voetbal zelfs een spits van wereldklasse weleens een open doelkans mist, of in het snookeren een makkelijke zwarte bal niet gepot raakt. Gebeurtenissen, kortom, die het spel en de tradities errond mee levendig houden.

Maarten Bogaert wint

In het vervolg van de spellingbee slaagde Maarten Bogaert er, ronde na ronde, in maar liefst acht woorden achterelkaar, alle letter voor letter, feilloos te spellen, woorden als konterfeitsel, derdegeneratieallochtoon, lik-op-stukbeleid, en dat met telkens toch slechts enkele seconden bedenktijd vóór het beginnen spellen. Daarmee was hij de last man standing, de laatst overblijvende, wat hem de titel van De Schrijfwijze opleverde.

Foto Edward Vanhove

Maarten was al in ronde 1 bij de enige drie personen die een feilloze kopij hadden afgeleverd. In ronde 2 waren hij en Joost de enigen die uit een lettersoep van twintig letters een Nederlands woord van maar liefst achttien (!) letters wisten te vormen. En in ronde 3, het finale shoot-outspel, was hij de enige die een feilloos parcours aflegde. Men kan dus niet anders dan stellen dat dit een bijzonder verdiende overwinning was voor Maarten.

Op de derde plaats eindigde de finaliste die zich in Diest had weten te kwalificeren voor de finale: Birgit Kuppens, een federaal ambtenaar en master in de Letteren, die met name in 2010 wel wat bekendheid genoot in de dicteewereld door haar deelname aan het Groot Dictee der Nederlandse Taal, een tv-dictee dat steevast in Den Haag opgenomen werd. Zij behaalde ook daar de derde plaats en was daar nota bene de beste Belgische deelnemer.

Prijsuitreiking

De spelers die in de top drie eindigden, gingen aan de haal met allerlei speciale pennen en potloden, boekenbonnen voor de Confituur-boekhandels, het zogeheten Taaldeel (een soort van aandeel) van Creatief Schrijven, de mooie driedelige Dikke Van Dale uit 2022. Maarten kreeg ook een bijzonder exclusieve trofee (zie foto 03).

Eindscore

Goud: Maarten Bogaert – 38 punten – winnaar van het ex-aequospel Zilver: Joost Verheyen – 38 punten Brons: Birgit Kuppens

Onze B.R.U. journalist voor één dag Edward Vanhove, is handelsingenieur en ambtenaar, gewezen winnaar van het Groot Dictee der Nederlandse Taal, gewezen Schrijfwijze, maar bovenal begenadigd liefhebber van taal-en spellingcompetities.