KUURNE/RED. – 100.000 mensen willen Paus Franciscus nog één keer groeten. 1.500 mensen namen afscheid van Willy Naessens. En trouwe Samson-fans van het eerste uur trokken massaal naar de uitvaart van Danny Verbiest, de man achter Samson. Heel uiteenlopende figuren, heel verschillende levens. En toch voelen velen onder ons hetzelfde: een onverwachte brok in de keel. Een leegte die moeilijk te plaatsen is.

Vandaag duiken we in het waarom, in de wetenschap van verdriet, empathie en verbondenheid. We leggen uit wat parasociale relaties, spiegelneuronen en het mere-exposure effect zijn, en waarom die ons soms tot tranen toe raken bij het overlijden van een bekende persoonlijkheid.

𝗩𝗲𝗿𝗱𝗿𝗶𝗲𝘁 𝗼𝗺 𝗽𝘂𝗯𝗹𝗶𝗲𝗸𝗲 𝗳𝗶𝗴𝘂𝗿𝗲𝗻: 𝗻𝗲𝗽 𝗼𝗳 𝗲𝗰𝗵𝘁?

“Je kende hem toch niet?”

Die vraag komt wel vaker als iemand rouwt om een beroemde persoon. Een muzikant, een schrijver, een paus, een prinses. En toch voelt het gemis écht. Het antwoord is simpel: je hóéfde hem niet persoonlijk te kennen. Want jouw band met die persoon speelde zich niet af in de realiteit van dagelijks contact, maar in de realiteit van jouw binnenwereld. En die wereld doet ertoe.

𝗪𝗮𝘁 𝘇𝗶𝗷𝗻 𝗽𝗮𝗿𝗮𝘀𝗼𝗰𝗶𝗮𝗹𝗲 𝗿𝗲𝗹𝗮𝘁𝗶𝗲𝘀?

Een parasociale relatie is een eenzijdige band die we opbouwen met iemand die we regelmatig zien, horen of volgen, meestal via media. Denk aan een acteur, zanger, talkshowhost, influencer – of de paus. Onze hersenen zijn niet goed in het onderscheiden van echt contact en virtuele nabijheid. Wie we vaak zien of horen, wordt ‘bekend’, vertrouwd. Er ontstaat herkenning, en zelfs affectie.

Dit psychologisch fenomeen werd voor het eerst beschreven door Donald Horton en Richard Wohl in 1956. Vandaag is het meer dan ooit relevant. Dankzij tv, internet en sociale media leven publieke figuren bijna letterlijk in onze huiskamer. En dus ook… in ons hart.

𝗛𝗲𝘁 𝗺𝗲𝗿𝗲-𝗲𝘅𝗽𝗼𝘀𝘂𝗿𝗲 𝗲𝗳𝗳𝗲𝗰𝘁: 𝗵𝗼𝗲 𝗵𝗲𝗿𝗵𝗮𝗹𝗶𝗻𝗴 𝘃𝗲𝗿𝘁𝗿𝗼𝘂𝘄𝗲𝗻 𝘄𝗲𝗸𝘁

De term mere-exposure effect komt uit de cognitieve psychologie en verwijst naar het idee dat we iets of iemand aantrekkelijker gaan vinden, simpelweg omdat we er vaker mee in contact komen. Elke keer dat je iemand op tv zag, in een interview hoorde of zijn woorden las, werkte dit effect op de achtergrond. De herhaling creëerde een gevoel van nabijheid – zelfs als die persoon mijlenver van jouw eigen leven stond.

𝗦𝗽𝗶𝗲𝗴𝗲𝗹𝗻𝗲𝘂𝗿𝗼𝗻𝗲𝗻: 𝗵𝗲𝘁 𝗴𝗲𝗵𝗲𝗶𝗺 𝘃𝗮𝗻 𝗼𝗻𝘇𝗲 𝗲𝗺𝗽𝗮𝘁𝗵𝗶𝗲

Een andere verklaring voor het verdriet dat je voelt bij het verlies van een beroemd persoon zit in je brein. Letterlijk. Spiegelneuronen zijn speciale cellen in onze hersenen die geactiveerd worden als we anderen iets zien doen of voelen. Zie je iemand huilen? Dan lichten diezelfde hersengebieden bij jou op alsof jij zelf verdrietig bent. Bij verlies van een publieke figuur werkt dat net zo. Je ziet de rouw van anderen. Je voelt hun emoties. En via je spiegelneuronen wordt die rouw ook de jouwe.

𝗦𝘆𝗺𝗯𝗼𝗹𝗶𝘀𝗰𝗵 𝘃𝗲𝗿𝗹𝗶𝗲𝘀: 𝘄𝗲 𝘃𝗲𝗿𝗹𝗶𝗲𝘇𝗲𝗻 𝗺𝗲𝗲𝗿 𝗱𝗮𝗻 𝗲𝗲𝗻 𝗺𝗲𝗻𝘀

Soms treuren we niet enkel om de persoon zelf, maar om wat hij of zij symboliseerde. De paus vertegenwoordigt bijvoorbeeld meer dan één mens – hij staat symbool voor geloof, zingeving, moraal, geschiedenis. Als zo’n figuur sterft, voelt het alsof een stuk van je eigen levensverhaal wordt afgesloten. Wat je verloor, was niet alleen iemand anders… maar ook een stukje van jezelf.

𝗪𝗮𝗮𝗿𝗼𝗺 𝗱𝗼𝗲𝘁 𝗼𝗻𝘀 𝗯𝗿𝗲𝗶𝗻 𝗱𝗮𝘁 𝗲𝗶𝗴𝗲𝗻𝗹𝗶𝗷𝗸?

Misschien denk je “Zou het niet eenvoudiger zijn als we dit allemaal niét voelden?” Maar de natuur dacht daar anders over. Onze soort heeft overleefd dankzij verbondenheid. Empathie en groepsgevoel waren in de oertijd levensnoodzakelijk. Wie zich hechtte aan anderen, hoorde erbij. Wie emotioneel minder sterk was, bleef alleen achter. Niet zo handig in een wereld vol roofdieren en kou.

Verdriet is dus geen fout in het systeem. Het is het systeem. Het zegt: “Deze band had waarde.” Zelfs als die zich alleen in jouw hoofd en hart heeft afgespeeld.

𝗩𝗲𝗿𝗱𝗿𝗶𝗲𝘁 𝗮𝗹𝘀 𝗯𝗲𝘃𝗲𝘀𝘁𝗶𝗴𝗶𝗻𝗴 𝘃𝗮𝗻 𝗷𝗲 𝗺𝗲𝗻𝘀-𝘇𝗶𝗷𝗻

Voel je je gek omdat je een traan laat om iemand die je nooit ontmoette? Denk dan hieraan: Je rouwt omdat je hart werkt zoals het hoort. Omdat je gemaakt bent om geraakt te worden. Omdat liefde en verlies geen paspoort of postcode nodig hebben.

We zijn allemaal verbonden. Door verhalen. Door beelden. Door hoop. En door het feit dat we allemaal ooit afscheid zullen moeten nemen – van iemand die we liefhebben, of van het leven zelf.

𝗠𝗲𝗲𝗿 𝘄𝗲𝘁𝗲𝗻? 𝗞𝗼𝗺 𝗯𝗿𝗮𝗶𝗻𝘀𝘁𝗼𝗿𝗺𝗲𝗻 …

Kom brainstormen over rouw tijdens De Dood Leeft! in het Augustijnenklooster Thagaste in Gent, op 10 en 11 mei. Team Goodbye en een heleboel sympathieke andere deskundigen in verlies, verdriet en rouw, gaan er graag met jou in gesprek en vertellen je hoe je troost kan vinden.

#dedoodleeft #TeamGoodbye #troostmentor #rouwbegeleiding

(Bron: Team Goodbye)